czwartek, 22 lipca 2010

Osiedlenie w Niemczech

(w przypadku posiadania niemieckiego obywatelstwa)
/tekst pochodzi z internetowego archiwum, ze strony http://sozpol.eu/ ; obecnie na tej stronie nie jest on dostępny; tekst jest fragmentarycznie nieaktualny, z grudnia 2008, mimo to zawiera sporo przydatnych informacji/

Każdy, kto znajduje się w posiadaniu niemieckiego paszportu lub jakiegokolwiek innego dokumentu potwierdzającego jego niemieckie obywatelstwo, ma prawo do przebywania na terenie Republiki Federalnej Niemiec. Przebywanie to nie oznacza wcale tylko turystycznej wizyty. Z tego powodu jedynym obecnie najłatwiejszym sposobem sprowadzenia się do Niemiec (mając oczywiście obywatelstwo niemieckie z pochodzenia) jest po prostu przyjazd tu na własną rękę. Osiedleniec taki nie ma oficjalnego statutu osiedleńca (Spätaussiedler), ale ma prawo do wszystkich świadczeń socjalnych, gdyż traktowany jest wobec prawa jak każdy inny Niemiec. Każdy zaś obywatel Niemiec ma prawo do skorzystania z pomocy niemieckiego państwa  - w znalezieniu i opłaceniu mieszkania, jego wyposażeniu i uzyskaniu pomocy finansowej pokrywającej podstawowe potrzeby całej rodziny. Tzw. "pomoc na start" i zabezpieczenie podstawowych potrzeb są tu tym samym zapewnione. Podstawowe potrzeby są w Niemczech ustawowo określone i wynoszą dla jednej samotnej osoby 345,- € w landach zachodnich i 331,- € w landach wschodnich na miesiąc. Do tego dochodzi opłacenie przez państwo mieszkania i jego ogrzewania (dokładna kwota pokrywanego przez państwo czynszu zależna jest od ustaleń lokalnych władz).


Temat przesiedlenia się do Niemiec jest bardzo szeroki i związany jest z wieloma problemami oraz pytaniami.
Poniżej przedstawiamy kilka użytecznych rad, które należałoby przestrzegać, by nie zostać oszukanym lub niedoinformowanym (a niedoinformowanie w kwestii przysługujących praw oznacza przeważnie finansowe straty).

* Jakie dokumenty należy przygotować oraz zabrać ze sobą do Niemiec?

Najważniejszy jest dokument potwierdzający niemieckie obywatelstwo. Jest nim przede wszystkim „Staatsangehörigkeitsausweis” (żółty dokument wydawany po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku o uznanie niemieckiego obywatelstwa). Dobrze jest posiadać także paszport, chociaż ten wydawany jest na podstawie „żółtego dokumentu”.

Dla pewności zaleca się jednak zabrać ze sobą koniecznie oba dokumenty: „Staatsangehörigkeitsausweis” i niemiecki paszport. Polski paszport lub dowód osobisty są dla niemieckich urzędów bez znaczenia i nie są z reguły wymagane.

Co do pozostałych dokumentów:

Świadectwa pracy - nie są wymagane w pierwszej fazie osiedlania się, aczkolwiek dobrze jest mieć je przy sobie.

Świadectwa szkolne, dyplomy itd. – również ich przedłożenie nie jest wymagane, aczkolwiek dobrze jest mieć ze sobą, by potwierdzić rodzaj swojego wykształcenia, uzyskany zawód itp. Zaleca się przetłumaczenie najważniejszych świadectw na język niemiecki przez tłumacza przysięgłego jeszcze w Polsce. W pierwszym etapie świadectwa te mogą nie być wymagane, ale tłumaczenie w Niemczech kosztuje potem około 4 razy więcej niż tłumaczenie w Polsce. Dzieci powinny mieć ze sobą przetłumaczone ostatnie świadectwo szkolne.

Co do stanu majątkowego oraz ewentualnego posiadania w Polsce nieruchomości nie są wymagane żadne zaświadczenia z Polski. Wszystkie dane uzyskują niemieckie urzędy od zainteresowanego na zasadzie oświadczenia. Dane te mogą być naturalnie weryfikowane, ale odbywa się to przez pośrednictwo przedstawicielstw niemieckich w Polsce (ambasady lub konsulatów).

Dobrze jest zabrać ze sobą kilka zdjęć paszportowych.


Uwaga dla osiedlających się razem z dziećmi:

Warto zabrać ze sobą jakiekolwiek pisemne potwierdzenie o pobieraniu zasiłku rodzinnego w Polsce (kiedy był pobierany, na jakie dzieci, ile wynosił, informacja, że wypłacanie zostało wstrzymane lub ewentualnie, że nigdy nie był pobierany, ale wtedy dobrze jest zamieścić informację, dlaczego wniosek o zasiłek został odrzucony albo że wniosek taki nie został postawiony i wtedy ile zasiłu przysługiwałoby, gdyby zasiłek rodzinny został wnioskowany). Może być to zaświadczenie od byłego pracodawcy, z miejskiego ośrodka pomocy społecznej lub z innej uprawnionej instytucji. Zaświadczenie takie nie jest wprawdzie nigdzie bezpośrednio wymagane i bez niego również można się obejść. Posiadanie go i przedłożenie do wniosku o Kindergeld powoduje, że chociaż wniosek nie został oficjalnie pozytywnie rozpatrzony, Kindergeld może być pomimo tego wypłacany. Wnioskowanie bowiem Kindergeldu w przypadku przesiedlenia z Polski związane jest z koniecznością uzyskania przez niemiecki urząd informacji od urzędu polskiego  o prawie do zasiłu rodzinnego w innym kraju Unii Europejskiej. Proces ten trwa nawet do roku i dłużej. Przedłożenie zatem zaświadczenia od pracodawcy powoduje znaczne ułatwienie i spowodowanie przynajmniej wypłacanie świadczeń na bieżąco zamiast rocznego oczekiwania na wypłacenie świadczeń. Wymagane jest tłumaczenie tego pisma. Nie wymaga się tłumaczenie przez tłumacza przysięgłego.

* Czy wystarczy, że jeden z członków rodziny posiada niemieckie obywatelstwo, czy muszą je posiadać wszyscy?

Oczywiście, że fakt posiadania obywatelstwa niemieckiego tylko przez jedną osobę dorosłą wystarczy, by cieszyć się posiadaniem prawa do niemieckiej opieki socjalnej przez całą rodzinę. „Nie-Niemcy” muszą jednakże po oficjalnym zameldowaniu się w urzędzie miasta (Bürgeramt, Gemeindeamt, Meldebehörde, Ordnungsamt)  wystąpić z wnioskiem o prawo do pobytu (wiza).

Wielu urzędników niemieckich nie związanych z kwestiami obcokrajowców może twierdzić, iż po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej polscy obywatele nie muszą posiadać wizy pobytowej a wystarczy im tzw. „Freizugigkeitsbescheinigung”. Jest to prawdą tylko i wyłącznie w przypadku, gdy ktoś udowodni w urzędzie dla obcokrajowców, że jest w stanie utrzymać z własnych środków siebie i rodzinę (praca, otwarcie własnej firmy, itp.). Jeżeli jednak przebywa ktoś w Niemczech na podstawie prawa do wspólnego prowadzenia rodziny z obywatelem Niemiec, który utrzymuje swoją rodzinę ze świadczeń socjalnych, wtedy wkracza przepis ustawy mówiący, iż tacy obcokrajowcy muszą prosić o wizę pobytową. Wiza wystawiana jest z reguły na okres jednego roku do kilku lat. Wraz z otrzymanie wizy dostaje się z reguły prawo do podjęcia pracy na terenie Niemiec (patrz na druku wizy wklejonym do paszportu).

* Czy jako obywatel Niemiec mogę zabrać ze sobą swoją dziewczynę/swojego chłopaka, która/y nie posiada niemieckiego paszportu?
Generalnie tak, ale osoba ta – jako nie posiadająca obywatelstwa niemieckiego – nie może liczyć na jakąkolwiek pomoc od państwa niemieckiego. Tylko oficjalnie zawarte małżeństwo z obywatelem Niemiec (nieważne jest przy tym, czy w Niemczech czy poza granicami Niemiec) daje prawo do otrzymania wizy pobytowej.

* Czy pozbywać się przed wyjazdem do Niemiec majątku w Polsce?

Pytanie to jest kłopotliwe z prawnego punktu widzenia. Przy wnioskowaniu świadczeń socjalnych należy podać swój stan majątkowy. Dotyczy to całego majątku niezależnie od miejsca jego uzyskania i znajdowania się. Wartość majątku przekraczająca stawki określone przez ustawodawcę podlegają „zużyciu” przez wnioskującego, tak że zobowiązany jest on w pierwszej kolejności spieniężyć wartość przekraczającą te stawki i za te środki utrzymać siebie i rodzinę. Dopiero po owym „zużyciu” środków własnych może liczyć na pomoc od państwa. Stawki te to:

Każdy pełnoletni ma prawo do zachowania majątku w wysokości 150,- € za każdy ukończony rok życia najmniej jednak 3 100,- € a najwięcej 9 750,- €. Każdy niepełnoletni ma prawo do pozostawienia sobie majątku w wysokości 3 100,- €. Poza tym każdemu w rodzinie żyjącej z ALG II przysługuje kwota majątku wolna od naliczenia w wysokości 750,- €.

* Jak znaleźć kogoś, kto pomoże językowo w załatwieniu urzędowych formalności w Niemczech?

Niestety SozPol nie posiada bazy danych takich firm usługowych. Jeśli jednak chodzi o Hannover to jesteśmy pomocni w poszukiwaniach niezawodnych tłumaczy.

Na co zwrócić szczególną uwagę przy wyborze tłumacza i organizatora?
Najlepiej jest zwrócić się o pomoc do kogoś, kto posiada już doświadczenie w takich sprawach i posiada wiedzę nt. prawnych aspektów osiedlenia się w Niemczech i zasad niemieckiej polityki socjalnej.

Niestety czasem zdarza się spotkać naciągaczy, którzy wykorzystują niewiedzę nowo przybyłych. Dlatego warto zabezpieczyć się przed takimi przypadkami. Jedną z metod może być uiszczenie na początek jakiejś tylko części umówionej ceny usługi, a nie płacenie z góry wszystkiego. Inną pomocą może być zawarcie pisemnej umowy. Wtedy w razie jakiegoś nieporozumienia można dochodzić swoich praw nawet przed sądem. Polskojęzyczni prawnicy praktykują praktycznie w każdym większym mieście.

Aby być pewnym, iż nie mamy do czynienia z naciągaczem warto jest weryfikować jego wiedzę na interesujący nas temat. Na pewno ktoś, kto tej wiedzy nie ma, nie może nam kompetentnie i w miarę możliwości także szybko pomóc. Dlatego warto porównać to, co taka osoba mówi, z faktycznym stanem prawnym. W tym celu proponujemy zapoznać się z najważniejszymi problemami i kwestiami związanymi z osiedleniem się. Pomoże to z pewnością uniknąć wielu pułapek prawnych i wielu naciągaczy oraz pomoże zrozumieć samemu sens niektórych czynności i działań. Wiadomości te znajdziesz tutaj.

Jeszcze jedna uwaga - warto także uważać na takich, którzy twierdzą, iż wszystko wiedzą najlepiej. Prawo niemieckie jest tak rozległe i tak szerokie, przewiduje tyle wyjątków i tyle w nim niedomówień i furtek, że nie sposób wiedzieć wszystkiego. Najlepiej jest nie dać się na początku „ustawiać” i „urabiać” przez takiego kogoś. Każdy z pewnością sam – po dłuższym pobycie w nowej ojczyźnie – sam będzie wiedział, jak tu wszystko funkcjonuje.

Na koniec jeszcze jedno – sama pomoc językowa, chociażby oferowana z dobrego serca, nie wystarczy bez wiedzy na ten temat. Dlatego SozPol oferuje poradnik osiedleńca, który zawiera wszystkie ważne wskazówki i opisuje całą drogę osiedlania się (krok po kroku). Nie jest to droga krótka. Związana jest z wizytami w wielu urzędach i przestrzeganiem reguł, które pomogą w jak najszybszym załatwieniu sprawy. Jeśli więc mając zamówioną już w Niemczech kompetentną pomoc językową – chcesz sam, jeszcze przed wyjazdem z Polski, dowiedzieć się, co Cię czeka, albo masz kogoś, kto co prawda zna język niemiecki, ale nie zna się na tych formalnościach, radzimy zaopatrzyć się w ten poradnik. Zamówienie znajdziesz tutaj. A jeśli interesuje Cię osiedlenie się w Hanowerze, oferujemy poradnik z dokładnymi adresami wszystkich urzędów i instytucji w opisie (krok po kroku od przyjazdu po szybkie znalezienie mieszkania i załatwienie pomocy na jego urządzenie) jakie formalności należy tam załatwić. Poradnik dla Hanoweru znajdziesz tutaj.

* Jakie są koszty takiej pomocy tłumacza?

Koszty te wahają się od kilkuset do nawet jednego tysiąca euro. Przy czym pamiętać należy, że jest to naprawdę niełatwa praca i trwa bardzo długo.

* Gdzie się mieszka tuż po przyjeździe do Niemiec?

Jeśli trafi się na znającego się na rzeczy tłumacza, wtedy można zacząć całą procedurę zaraz po przyjeździe do Niemiec od znalezienia lokum na koszt państwa. Przy dobrej organizacji udaje się to osiągnąć w sam dzień przyjazdu. W ten sposób jest się niezależnym od nikogo. Mieszkanie takie zostaje opłacone przez jednostkę wypłacającą świadczenia socjalne. Jak to zrobić opisano tutaj.

* Jakie urzędy po kolei należy „odwiedzić” i jakie załatwić w nich formalności?

Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w poradniku dla osiedleńca. Kliknij tutaj.

* Jak wygląda sprawa znalezienia mieszkania?

Prawdziwe mieszkanie można wynająć tuż po załatwieniu podstawowych formalności. W sprzyjających warunkach może nastąpić to już po kilku tygodniach pobytu w Niemczech. Tutaj bowiem – w przeciwieństwie do Polski – mieszkania stoją puste i czekają na lokatorów.

* Kto opłaca mieszkanie?

Mieszkanie musi spełniać wymogi co do wielkości i wysokości czynszu, a wtedy jego koszta są pokrywane przez jednostkę wypłacającą świadczenia socjalne. Szczegóły opisano tutaj.

* Jakie przysługują świadczenia socjalne i jak są one wysokie?

Jako nigdy w przeszłości nie pracujący na terenie Niemiec obywatele, mają m.in. również i osiedleńcy prawo do pomocy socjalnej, tzw. Arbeitslosengeld II. Przyznawany jest on wyłącznie na pisemny wniosek. Zachowanie odpowiednich reguł pozwoli na przyznanie tych świadczeń od dnia przyjazdu do Niemiec.
Stawka podstawowa (dla samotnych i samotnie wychowujących dzieci oraz dla wnioskodawcy, którego małżonek jest niepełnoletni): 345,- € w landach zachodnich i 331,- € w landach wschodnich. Małżonkowie otrzymują po 311,- € na Zachodzie i 298,- € na Wschodzie.

Dzieci do ukończenia 14. roku życia otrzymuję 207,- € na Zachodzie i 199,- € na Wschodzie. Od ukończenia 14. roku życia aż do pełnoletności przysługuje im 276,- € na Zachodzie i 265,- € na Wschodzie.
Pełnoletnie dzieci – chociaż mieszkają razem z rodzicami – muszą samodzielnie złożyć wniosek o ALG II i otrzymują świadczenia według stawki podstawowej.

Do wszystkich wyżej wymienionych kwot dochodzą koszty mieszkania, które również pokrywa jednostka wypłacająca ALG II. Nie wszystkie jednak mieszkania są finansowane przez ALG II. O tym, czy czynsz i wszystkie pozostałe koszty mieszkania są „odpowiednie” do liczby członków rodziny i granic ustalonych przez miejscowe władze rozstrzyga zawsze jednostka wypłacająca świadczenia.

Do ww. świadczeń wypłacane są dodatkowo:
- Kindergeld, który jednakże traktowany jest jak dochód dziecka i o tyle pomniejszane są jego świadczenia. Dla pierwszych trojga dzieci wynosi on miesięcznie 154,- € na każde dziecko. Dla każdego kolejnego dziecka: 179,- € na jedno dziecko,
- Erziehungsgeld, który przysługuje dla wychowujących dziecko do 24 miesiąca życia. Kwota ta nie jest uznawana jako dochód i dlatego o tyle więcej ma się w ostatecznym efekcie „w kieszeni“. Dotyczy wyłącznie dzieci urodzonych przed 01.01.2007. Dzieci urodzone po tej dacie otrzymują Elterngeld.

* Jak długo trwa proces osiedlania się od przyjazdu do Niemiec aż do znalezienia i urządzenia nowego mieszkania?

W sprzyjających warunkach może potrwać to do kilku tygodni. Należy się jednak wtedy nastawić na intensywne chodzenie po urzędach i instytucjach (obecność zainteresowanego najczęściej jest wymagana). Niestety niezależnie od dobrych chęci organizatora lub tłumacza sprawa może ugrząźć w urzędach z winy urzędników. Wtedy proces ten może się wydłużyć. Jak go zminimalizować do niezbędnego minimu zobacz tutaj.


Ważne wskazówki

Przed przyjazdem do Niemiec należy:

- zdawać sobie sprawę, iż Niemcy to zupełnie inna mentalność ludzi, inne przepisy prawne, inne zasady pracy urzędów, inna biurokracja, tutaj urzędy czynne są dla petentów tylko kilka godzin w ciągu tygodnia, a na rozmowy indywidualne należy się z urzędnikami wcześniej telefonicznie umówić na wolny termin (wszystko więc zależy od tego, kiedy urzędnik będzie miał czas dla petenta a nie na odwrót), większość spraw – nawet tych najmniejszych i najprostszych – załatwiana jest tu więc pisemnie,

- uzbroić się w cierpliwość i być nastawionym na różne (często niemiłe i spowalniające sprawę) przeszkody biurokratyczne,

- również zrozumieć, że nie wszystko zależy od osoby pomagającej językowo w załatwieniu wszystkich formalności,

- nastawić się na to, że z wielu stron będzie się słyszało „dobre” rady ludzi „znających się” rzekomo i mających „doświadczenie”. Takie informacje wprowadzają nierzadko zamęt, dlatego warto zaufać swojemu tłumaczowi i organizatorowi w wypadku wielkich wątpliwości zawsze można napisać do nas.

1 komentarz: